Δημοσιεύτηκε στο alterthess στις 9 Φλεβάρη 2012
Η κορύφωση του Εμφυλίου
Μετά από τρία χρόνια κρατικής και παρακρατικής τρομοκρατίας, το Δεκέμβρη του 1947, η ένοπλη σύγκρουση μεταξύ του κινήματος της εθνικής αντίστασης και του καθεστώτος μπαίνει στην τελευταία της φάση. Είχε προηγηθεί το πρώτο χτύπημα από τους αντάρτες στο Αστυνομικό Τμήμα του Λιτόχωρου, στις 31 Μάρτη του 1946, ανήμερα των πρώτων μεταπολεμικά εκλογών, από τις οποίες το ΚΚΕ και τα ΕΑΜικά κόμματα απείχαν, εξαιτίας της εκστρατείας τρομοκρατίας που είχε ήδη εξαπολύσει το κράτος. Χιλιάδες αγωνιστές διώκονται από τις παρακρατικές οργανώσεις των πρώην συνεργατών των ναζί (Τάγματα Ασφαλείας, Χίτες), ενώ μεγάλα τμήματα ανταρτών αποφασίζουν να μείνουν, ή να επιστρέψουν, στο βουνό, συνεχίζοντας την ένοπλη αντίσταση. Το ΚΚΕ συγκροτεί το Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας και το Δεκέμβρη του 1947 ο ΔΣΕ προχωρά σε συγκρότηση «Κυβέρνησης του βουνού», της οποίας τη σύνθεση ανακοίνωσε επίσημα δια του ραδιοφωνικού του σταθμού.
Το Γενάρη του 1948 η Κυβέρνηση Σοφούλη – Τσαλδάρη θέτει και τυπικά, εκτός νόμου το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και την Εθνική Αλληλεγγύη. Ταυτόχρονα εντείνει τους ρυθμούς καταδίκης των αγωνιστών από τα στρατοδικεία, τις εκτελέσεις και τις στρατιωτικές επιχειρήσεις ενάντια στα τμήματα των ανταρτών που έχουν βγει ξανά στα βουνά. Το μήνα Γενάρη του 1948 πιάστηκαν 1.400 δημοκράτες στην Αθήνα και τον Πειραιά και 650 στο Νομό Ηλείας. Τους επόμενους δύο μήνες, Φλεβάρη και Μάρτη, πιάστηκαν άλλοι 5.000 αγωνιστές σ’ όλη τη χώρα. Στο ίδιο διάστημα, εντάθηκε η δολοφονική δράση των έκτακτων στρατοδικείων. Ενώ το 1946 είχαν καταδικαστεί σε θάνατο 116 πατριώτες και το 1947 688, το πρώτο εξάμηνο του 1948 καταδικάστηκαν 1.547. (Βλέπε “Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ”, σελ. 582 – 583). Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος μπαίνει σταδιακά στην τελευταία του φάση.
Η Θεσσαλονίκη στο επίκεντρο
Η Θεσσαλονίκη αποτελούσε τότε επίκεντρο των ένοπλων πολιτικών αγώνων της εποχής: στο παρακείμενο Λιτόχωρο θα γίνει το πρώτο χτύπημα και από τη Θεσσαλονίκξη θα εκστρατεύσει το στρατιωτικό απόσπασμα που θα κυνηγήσει τους αντάρτες, εδώ θα γίνει η δολοφονία του κομμουνιστή ηγέτη Γιάννη Ζευγού που θα σφραγίσει και την επίσημη έναρξη του εμφυλίου, στα γύρω βουνά θα αναπτυχθούν οι πιο σημαντικές μάχες. Έτσι, ο ΔΣΕ, με το σχέδιο «Λίμνες», θέτει ως αρχικό στρατηγικό στόχο την κατάληψη της Θεσσαλονικής και την ανακήρυξή της σε πρωτεύουσα της περιοχής που θα ελέγχει, μέχρι την τελική λύση του θέματος, σε διεθνές επίπεδο.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Φλεβάρη της ίδιας χρονιάς, και παρά τις γνωστές διαφωνίες Μάρκου – Ζαχαριάδη για το χαρακτήρα του αντάρτικου πολέμου, αμέσως μετά τη σύσκεψη στρατιωτικών και πολιτικών αρχηγών του ΔΣΕ, διατάχθηκε ο νέος διοικητής των δυνάμεων του ΔΣΕ στην Κεντρική Μακεδονία, Νίκος Τριανταφύλλου, να διεισδύσει στην περιοχή της Θεσσαλονίκης με τμήματα του ΔΣΕ και να σφυροκοπήσει με πυροβόλα την πόλη.
Η επιχείρηση, που ήταν πολύ επικίνδυνη και δύσκολη, πραγματοποιήθηκε στις 9 και 10 του Φλεβάρη 1948. Τμήματα του ΔΣΕ, με επικεφαλής τον Νίκο Τριανταφύλλου, έφτασαν κρυφά σε απόσταση 8 χιλιομέτρων από τη Θεσσαλονίκη και έριξαν στην πόλη δεκάδες βλήματα πυροβολικού, προκαλώντας πανικό και σύγχυση στις αρχές και στους κατοίκους.
Ο ΔΣΕ για την επίθεση
Το έντυπο “Δελτίο Ειδήσεων” του ΔΣΕ, με ημερομηνία 12 του Φλεβάρη, αναφέρει: “Τα ραδιόφωνα της Αθήνας και του Λονδίνου μετέδωσαν χτες και σήμερα επανειλημμένα την είδηση για την επίθεση των τμημάτων του ΔΣΕ στη Θεσσαλονίκη. Το Λονδίνο μετέδωσε ότι δυνάμεις ανταρτών έβαλλαν με όλμους των 81 χιλιοστών κατά της Θεσσαλονίκης. Στη χτεσινή εκπομπή του, είπε ότι ρίχτηκαν 12 βλήματα, ενώ σήμερα το πρωί είπε πως ρίχτηκαν 40 βλήματα. Από τα βλήματα που ρίχτηκαν, 2 έπεσαν στα ξενοδοχεία όπου μένανε τα μέλη της Βαλκανικής Επιτροπής, ένα σε κτίριο που μένουνε Αγγλοι και 2 άλλα σε γκαράζ και αποθήκες βενζίνης. Η είδηση, για το βομβαρδισμό της Θεσσαλονίκης, προκάλεσε σύγχυση και πανικό στους μοναρχοφασιστικούς κύκλους της Αθήνας. Η χτεσινή συνεδρίαση της Βουλής ασχολήθηκε αποκλειστικά με τη συζήτηση του ζητήματος αυτού. Ο γενικός διοικητής της Μακεδονίας, Μπασιάκος, ζήτησε γενική επιστράτευση όλων όσων μπορούν να φέρουν όπλα και όσοι δεν μπορούν να φέρουν όπλα, να βοηθήσουν ηθικά και υλικά. Αλλοι βουλευτές ζήτησαν να παραιτηθεί η κυβέρνηση, που αποδείχτηκε ανίκανη να χτυπήσει τους αντάρτες. Αλλοι σύστησαν ψυχραιμία, ώσπου να δώσει εξήγηση η κυβέρνηση και ένα μέρος ζήτησε να γίνει μυστική συνεδρίαση της Βουλής. Ο Τσαλδάρης διαφώνησε με την πρόταση αυτή, μα ο αριθμός των βουλευτών που ζήτησε να γίνει μυστική συνεδρίαση ήτανε μεγάλος και γι’ αυτό ο πρόεδρος της Βουλής διέταξε την εκκένωση των θεωρείων για να γίνει η συνεδρίαση”.
Η ανακοίνωση του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης
Στις 12 του Φλεβάρη, το υπουργείο Εθνικής Αμύνης, ύστερα από έκθεση του Α` Σώματος Στρατού Θεσσαλονίκης, ανακοίνωσε, μεταξύ άλλων, ότι:
“Το πυροβόλον ήτανε γερμανικόν ορειβατικό τύπου Σκόνερ των 7,5 χλσ. Τοποθετήθηκε στην περιοχή Λεμπέτ κοντά στον αμαξωτό δρόμο Λαγκαδά – Θεσσαλονίκης και έβαλλε κατά της Θεσσαλονίκης από απόσταση 3 χλμ., από τις 2.30 έως 3.30 στις 10 Φεβρουαρίου. 40 βλήματα έπεσαν μέσα στην πόλη. Εις τη θέση του πυροβόλου βρέθηκαν 20 κάλυκες και μια οβίδα. Βρέθηκαν ακόμα ο κιλλίβας και οι 2 τροχοί του πυροβόλου. Ο σωλήνας δε βρέθηκε”.
Αποκαλυπτικότερο για το εντυπωσιακό γεγονός, του κανονιοβολισμού της Θεσσαλονίκης, ήταν το αμερικανικό πρακτορείο “Γιουνάιτεντ Πρες”, το οποίο, σύμφωνα με δημοσίευμα του “Δελτίου Ειδήσεων” του ΔΣΕ της 13ης Φεβρουαρίου 1948, ανακοίνωσε τα εξής:
“Σχολιάζοντας την επίθεση της Θεσσαλονίκης, το αμερικάνικο πραχτορείο ειδήσεων “Γιουνάιτεντ Πρες” αγγέλλει ότι η επίθεση αυτή ήταν η τολμηρότερη απ’ όσες είχαν κάμει οι αντάρτες. Οι αντάρτες που επετέθηκαν ήταν 150 και είχαν 18 μεταγωγικά ζώα. Σύμφωνα με πληροφορίες του ίδιου πραχτορείου, οι αντάρτες έβαλλαν από τα νοτιοδυτικά της Θεσσαλονίκης, ενώ άλλα τμήματα ανατίναξαν μια γέφυρα βορειοδυτικά της Θεσσαλονίκης για να εμποδίσουν την κίνηση του μοναρχοφασιστικού στρατού και να ξεγελάσουν τους μοναρχοφασίστες σχετικά με την κατεύθυνση της διαφυγής τους. Εξι χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Θεσσαλονίκης καταρρίφθηκε ένα αεροπλάνο Σπιτφάιερ, που πήγε για καταδίωξη των ανταρτών και ένα άλλο βλήθηκε στα φτερά”.
Η σύλληψη των ανταρτών
Η επίθεση θορύβησε έντονα τους πολιτικούς κύκλους και το καθεστώς έθεσε τη σύλληψη των ανταρτών σε άμεση προτεραιότητα. Ο Στρατός σε συνεργασία με τη Χωροφυλακή εξαπέλυσαν ένα πρωτοφανές συντονισμένο ανθρωποκυνηγητό ώστε να μην προλάβουν να επιστρέψουν στοκρησφύγετο τους, στα Κρούσια Όρη (Μαυροβούνι). Στις 12 Φλεβάρη, οι αντάρτες πέφτουν σε ενέδρα κοντά στο Λαγκαδά. Ο επικεφαλής Νϊκος Τριανταφύλλου και πολλοί ακόμα σκοτώνονται, ενώ 111 αντάρτες πιάνονται αιχμάλωτοι.
Οι αιχμάλωτοι, όπως και το κατασχεμένο πυροβόλο, εκτέθηκαν στην πόλη της Θεσσαλονίκης για να διασκεδάσουν τις εντυπώσεις από την επίθεση. Οι αντάρτες υποχρεώνονται σιδηροδέσμιοι να «παρελάσουν» στην Τσιμισκή και κεντρικούς δρόμους της Θεσσαλονίκης, πρωτού οδηγηθούν στις φυλακές. Τελικά, θα δικαστούν στις 27 Φλεβάρη του 1948. 52 από αυτούς θα καταδικαστούν σε θάνατο και θα εκτελεστούν τους επόμενους μήνες.
Πηγή: http://erodotos.wordpress.com/2010/03/29/dse-1948/
http://www.alterthess.gr/content/afieroma-2012-i-thessaloniki-bombardizetai-1948
"Μάχη μέσα στη μάχη"... 